سیدحسن امین
استاد دانشگاه گلاسگو کلدونین
مرا با او و خاندانش مناسباتی بود که پیش از انقلاب مدتی در قم به خدمت قضا اشتغال داشتم و هم شوهر خواهرم شادروان سیدجواد نایب الصدری همشهری او بود و با او مراوده خانوادگی داشت.
هم پس از انقلاب، این آیت الله صافی گلپایگانی اولین دبیر شورای نگهبان بود و همکلاسی دوره کارشناسی حقوق قضایی من خسرو بیژنی که از خوبان روزگار و قضات خوب کشور است، قایم مقام او می بود و از او خاطرات بسیار دارد.
من به هیچ کدام از آن خاطرات و مباحث ورود نمی کنم و برای این شخصیت بزرگ حوزه علمیه قم که درست صد سال پیش به اهتمام حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی تاسیس شد، علو درجات می طلبم.
اما به قول قدما باعث بر تحریر این وجیزه و به قول نسل نو انگیزه نوشتن این یادداشت وصیت ایشان است که جنازه‌شان از ایران به کشور عراق منتقل شود تا در کربلا به خاک سپرده شود و من با این وصیت مشکل دارم، آن هم به این دلایل:
اول، مطابق فتوای تعدادی از فقیهان بزرگ مانند آخوند ملامحمد کاظم هروی خراسانی صاحب کفایه، انتقال جنازه در شریعت اسلام حرام است و اگر هم فقیهی مانند آقای صافی گلپایگانی یه حرمت قایل نشود، باز هم باید بپذیرد که برابر احکام شرع دستور موکد آن است که جنازه معطل نماند و مستحب است که در خاکسپاری عجله شود.
مفهوم مخالف این حکم شرعی آن است که تأخیر در خاکسپاری و انتقال جنازه از شهری و کشوری به شهر و کشور دیگر در احکام اسلام مکروه است، بلکه کراهت شدیده دارد.
دوم، از جهت عواطف ملی و میهنی، آیت الله صافی گلپایگانی در ایران در شهر گلپایگان متولد شد و عمرش را در این کشور گذراند و هیچ تعلقی خاص به کشور عراق نداشت، بلکه پسوند گلپایگانی تعلق واقعی او را به آن شهر مشخص می کرد و لذا این بزرگوار اگر وصیت کرده بود که او را در زادگاهش در گلپایگان دفن کنند، توجیه بهتری داشت.
چنان که اگر جنازه استاد فلسفه ما مرحوم آیت الله آقا رضی شیرازی را به نجف بردند، شاید وجهی داشت که وی متولد نجف بود و او را در جوار جد امجدش میرزای شیرازی صاحب فتوای تنباکو در حرم حضرت امیر به خاک سپردند
سوم، دیگر مراجع شیعه از جمله آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه علمیه قم و آیات ثلاث جانشین وی یعنی: آیت الله سید صدرالدین صدر . آیت الله سید محمدتقی خوانساری و آیت الله سید محمد حجت کوه کمره ای و بعد مرجع عالیقدر بلا منازع آیت الله بروجردی همه در قم به خاک سپرده شدند .
چهارم، از جهت بهداشتی و حتی هزینه و زحمت بازماندگان، انتقال جنازه از شهری به شهری و از کشوری به کشوری خلاف احتیاط است.
پنجم، پیش فرض وصیت افرادی که وصیت میکنند تا در کربلا و نجف به خاک سپرده شوند، این است که مدفونان این شهرها بیشتر مشمول عفو و رحمت الهی قرار می گیرند یا از عذاب اخروی مصون و محفوظ می مانند.
در صورتی که برابر نصوص دینی و قرانی، ملاک و معیار ثواب و عقاب، اعمال انسان ها در زمان حیاتشان است و خاک و محل دفن میزان نیک و بد عاقبت انسان در عوالم پس از مرگ نیست و مدفن نمی تواند در کاستن از عذاب قبر یا افزایش بخشش الهی اثرگذار باشد.
ششم، این توهم که دفن شدن در عتبات عالیات عراق موجب رحمت الهی می شود، در دوره قاجار فراگیر بود. جنازه امیرکبیر را از کاشان به کربلا بردند و در جایی در حجره ای در جنوب شرقی حرم امام حسین به خاک سپردند.
در نسل بعد، مظفرالدین شاه قاجار که در بستر بیماری فرمان مشروطیت را امضا کرد، وصیت کرده بود که جنازه اش را به کربلا ببرند.این شاه قاجار و پسرش محمدعلیشاه و نوه اش احمد شاه هر سه کنار هم در کربلا مدفون اند. اما اندک اندک این رسم ناصواب منسوخ شد و بزرگانی با آن به طور جدی به مخالفت پرداختند، از جمله:
۱. سید هبه الدین شهرستانی از علمای مشهور که مدتی هم وزیر معارف دولت عراق بود، حکم به تحریم انتقال جنازه داد.
۲.عارف قزوینی شاعر و آوازخوان آزادی خواه در زندگینامه خودنوشت خویش با جسارت نوشت که عامدانه، به وصیت پدرش که خواسته بود جنازه اش را به کربلا ببرند، عمل نکرده است و به این کار اعتقاد نداشته است.
۳. اعجوبه زمان شیخ محمدتقی بهلول که در واقعه مسجد گوهرشاد مشهد علیه رضاشاه در ۱۳۱۴ نقش اول را داشت و سالها در افغانستان زندانی بود و من او را از نزدیک دیده ام و پدرش شیخ نظام الدین گنابادی از استادان پدر من سید علینقی امین و عمویش حکیم خراسانی از استادان مرحوم جلال همایی بود، در شعری نه چندان فصیح این رسم انتقال جنازه به عتبات را چنین صریح تقبیح می کند:
بود یکی ز رسوم بد زمان وفات
ز یک بلد به دگر شهر بردن اموات
به هر زمین که کسی را به سر رسید حیات
بکن تو دفن همانجا به اسرع اوقات
که نقل مرده بود از اشد مکروهات
بسی خساره رساند به وارث و زوجات
من این یادداشت را به این امید نوشتم که دیگری از ایرانیان این برنامه آیت الله صافی گلپایگانی را دنبال و تقلید نکند و به فرض که دلش می‌خواهد در کنار امامان شیعه یا خاندان پیامبر دفن شود، به آرامستان های موجود در جوار امام زادگان شهر و دیار خویش یا حد اکثر بقاع متبرکه داخل ایران مانند مشهد، قم، شاهچراغ و ... دلش رضا دهد.
انتهای پیام/د
